Sfuei Mensîl Furlan Indipendent
Archivi de Patrie

SPECIÂL. La racuelte Gardner

............

Tal 1904 Theodor Gartner (glotolic e ladinist de Universitât di Innsbruck) al fo incaricât dal Ministeri austriac pe Culture di puartâ indenant une part di une ricercje etnomusicologjiche plui slargjade e sistematiche sul cjant popolâr, davuelzude in dutis lis regjons e nazionalitâts dal Imperi asburgjic. Lui si ocupà de part des lenghis ladinis; tant par dî, de part ongjarese de ricercje si ocupà Bela Bartok.
Tal 1914, la ricercje e fo smetude a sec, cuant che la Grande Vuere e segnà in maniere dramatiche la fin di chê imprese;  al restà però un corpus di plui di 4200 cjants (tescj e incipit), cun sù par jù 740 trascrizions musicâls. Dopo che al colà l’imperi austroungaric e daspò des vicendis tragjichis che i vignirin daûr, dut il materiâl cjapât sù al le sparniçât e al restà bandonât e dismenteât fin te seconde metât dai agns Novante, cuant che lu tornarin a cjatâ in circostancis tant aventurosis che fortunadis.
Vuê al è tornât ae lûs in gracie di un lavôr specific decenâl, puartât indevant dal Istitût Culturâl Ladin “Majon di Fascegn”.
La part plui rilevante e je dal sigûr chê des vilotis furlanis, cjapadis sù in grant numar tal Gurizan. E si à di pensâ che chel teritori – che in chê volte al jere sot dal Imperi – al è dome une piçule part dal Friûl che al cjantave vilotis.
Une opare che, di là dal interès etnomusicologjic, e à dentri une documentazion straordenarie sul plan linguistic, storic e culturâl. Un esempli de vite musicâl e culturâl dal timp, che al contribuìs ancje a butâ une lûs gnove suntun moment critic pe storie des Vals ladinis, dal Trentin e dal Friûl di Soreli Jevât, che a jerin daûr a viodi a disfâsi l’Imperi austroungaric e a afrontâ lis inciertecis di un mont gnûf.
Dree Venier

L’EDITORIÂL / La lezion de bandiere par dismovisi dal letarc

Walter Tomada
Par sigûr o sin stâts ducj braurôs cuant e je rivade in television la storie, discognossude a tancj furlans, di Marc di Murùs (o Moruç?), ultin a rindisi ae concuiste venite dal 1420. Pûr di no dineâ la sô apartignince ae Patrie dal Friûl, lui – che al puartave la bandiere dal Stât patriarcjâl – […] lei di plui +

La piçade / Fevelìn di autonomie pluio mancul diferenziade

Mastiefumate
In Italie si torne a fevelâ di autonomie. Magari par dâi cuintri, ma si torne a discuti. La Lega cu la propueste di leç su la autonomie diferenziade e torne a metile in cuistion. Dopo la Secession de Padanie, la Devoluzion, la Gjestion des Regjons dal Nord, dutis cuistions ladis in malore, cumò Calderoli al […] lei di plui +

L’EDITORIÂL / No stin a colâ inte vuate de indiference

Walter Tomada
Al à fat une vore di scjas l’articul scrit su la “Patrie” di Setembar di Marco Moroldo, furlan che al vîf in France e che al à insegnât ai siei fîs la marilenghe. Tornât a Mortean pes vacancis di Istât, al à provât a cirî cualchi zovin o cualchi frut che al fevelàs furlan cui […] lei di plui +