Doberdò, Povici, Raut, Prepot: puescj che par solit no gjoldin dal lusôr de ribalte des cronichis, a àn viodût impiâsi lis lûs des telecjamaris dome parcè che tai lôr boscs si è discjadenade la fuarce dal fûc, mai cussì alt e penç cu la sô fumere di cuant che i oms di chenti a àn memorie.
Isal chest il destin de mont furlane? Deventâ interessante dome cuant che e va in cinise?
◆ La lezion straordenarie de nature che nus fâs sintî a clâr trop che o sin piçui in face ae sô possance. Ma cheste lezion le scoltarìno? Al è clâr che la manute di cualchi disgraciât e je forsit responsabile des flamis che a àn brusât centenârs di etars, ma la colpe no je dome di un piroman. E je ancje de nestre atenzion (che no je) par tieris dismenteadis che si jemplin dispès di arbui e baraçs in maniere incontrolade e salvadie. Bandonâ la mont nol fâs cressi il control dal teritori e la prevenzion di chescj fenomens. Che a scancelin tocs di paisaç e di nature, ma soredut a metin a risi la vite de int. Cheste volte lis cjasis a son stadis sparagnadis, ma il fûc si è puartât vie la vite di Elena Lo Duca, une des tantis personis che come volontaris a son simpri in prime linie a cirî di dâ une man par frontâ lis emergjencis.
◆ Nol pues jessi cussì alt il presit de lôr solidarietât: si à di fâ di dut par evitâ il sacrifici di cui che al jude la comunitât. Covente intervignî par cheste part di Friûl che no à peraule e no à pês tes decisions, ma e à tancj problemis: idrogjeologjics, energjetics, demografics, sociâi. Ma la nature nus mande segnâi ancje te plane. La falde de aghe si sta sbassant e nô ce fasìno? Intant che il meteo de nestre regjon al somee simpri di plui ae Sicilie, o continuìn a sburtâ viers de culture de blave…
◆ La lezion no covente a nuie. Intant che la mont e bruse e la plane si scjafoie tal sut, la Regjon e prepare un assestament faraonic: 800 milions di euros, une ploie di bêçs mai viodude che e varès di coventâ a frontâ i problemis di produzion di energjie e di transizion ecologjiche cun iniziativis concretis e che a cjalin al avignì. Invezit si prepare un slac di bonus cence logjiche, di “regâi” ai Comuns amîs e di oparis pardabon cence sintiment: dai implants par tornâ sù tes pistis di schi su monts là che nol nevee plui, a stradis tant che la Palme-Manzan che a rivin in ritart di 30 agns e cumò no coventin plui a nuie.
◆ Cussì, intant che a plovin carantans, la Regjon e va in fum.
E al orizont no si viodin pompîrs… ❚
Une Regjon in fum
Walter Tomada